Alles wat je als assistent wilt weten. Waar moet je allemaal aan denken bij het assisteren tijdens het implanteren? Blijft dit werk alleen beperkt tot het assisteren aan de stoel of komen er meer aspecten bij kijken? Mondhygiënist en docent voor de cursus ‘assisteren bij implantologie’ Fatos vertelt alles wat je als assistent wilt weten

Patiënten kunnen om verschillende redenen verlies van gebitselementen oplopen. Veelal heeft dit te maken met parodontitis, cariës, endodontisch falen, trauma aan de mond, ernstige slijtage, maar ook congenitale defecten kunnen voorkomen. Een implantaat kan dan de oplossing zijn voor onder andere het verbeteren van de esthetiek, het kauwvermogen en de fonetiek. Kiest de patiënt voor een implantaat dan volgt er eerst een intakegesprek met de behandelaar en wordt er een anamnese afgenomen. Vervolgens moet de patiënt akkoord gaan met de opgestelde begroting en kan de behandeling worden gestart.

Een goede taakverdeling binnen het team is daarbij essentieel. Wie is verantwoordelijk voor de juiste afspraken met de patiënt? Wie doet het voorraadbeheer? Wie geeft voor en na implanteren instructies? Wie verstuurd de recepten? Wie controleert of de machtiging binnen is? Wie is de omloopassistent? Wie is de chirurgieassistent? Wie maakt de recall afspraken bij de mondhygiënist? Leg het als team allemaal vast in een protocol.

Groen licht van de mondhygiënist!

Allereerst moet de mondhygiëne in de mond op peil zijn. Patiënten met een slechte mondhygiëne lopen namelijk een groter risico op falen van implantaten. Veel patiënten met een paro-verleden willen en kunnen geïmplanteerd worden. Recall < 3-4 maanden bij de mondhygiënist is dan heel belangrijk. De mond van de patiënt moet gezond gereduceerd zijn van parodontitis. Groen licht van de mondhygiënist is noodzakelijk!  

Voorraadbeheer

Bespreek van te voren in het team wie er verantwoordelijk is voor het bestellen en bijhouden van de voorraad. Het lijkt misschien een makkelijk onderdeel, maar wanneer je niet de juiste spullen in huis hebt, kan de behandeling niet doorgaan.

Controleer daarom wekelijks de implantologie behandelingen in de agenda en zet de nodige implantaten en toebehoren hiervoor apart. Het is belangrijk dat de juiste maat en het juiste merk implantaat is besteld. Daarnaast is het belangrijk dat je de volgende spullen op voorraad hebt: fysiologisch zoutwater, implanteer set van het type implantaat dat gebruikt gaat worden(steriel), implanteer instrumenten (steriel), scalpelmesjes, hechtdraden, membraan, kunstbot, coldbag, steriele operatie kleding en persoonlijke beschermingsmiddelen, steriele operatie disposables, steriele gaasjes en infuusbestek.

Omloopassistent

Als omloopassistent ben je de schakel tussen steriel- en niet steriel werken. Je maakt de operatieruimte gereed voor behandeling, verzamelt alle benodigdheden en verricht diverse handelingen rondom de stoel. Tijdens de behandeling mogen behandelaar en chirurgieassistent niets buiten hun steriele werkterrein aanraken. Het aangeven van de benodigde materialen tijdens de behandeling doet de omloopassistent. Je pakt daarbij geen steriele materialen vast, maar opent wel de verpakkingen en laat ze voorzichtig op de (steriele) operatietafel vallen.

Tijdens het klaarmaken van de operatiekamer wordt het infuusbestek en de boorslang steriel verpakt in een boorhoes. Het steriele hoekstuk wordt door de chirurgieassistent vastgehouden, terwijl de omloopassistent de micromotor aan het hoekstuk vastklikt. De chirurgieassistent koppelt daarna het infuusbestek aan het hoekstuk. Het uiteinde van het infuusbestek wordt door de omloopassistent aangepakt, waarna zij deze aan de fysiologisch zoutwater zak koppelt. De chirurgieassistent schuift om het hoekstuk de steriele boorhoes en de omloopassistent trekt aan de uiteinde hiervan de gehele hoes over het slangenpakket. Vervolgens kan de chirurgieassistent het hoekstuk vastklemmen aan de steriele patiëntendoek, of klaarleggen op de operatietafel. Dezelfde handelingen gebeuren met de afzuigslang. De chirurgieassistent pakt de chirurgische afzuiger en prikt deze in de afzuigslang die vastgehouden wordt door de omloopassistent. De chirurgieassistent schuift een boorhoes over de chirurgische afzuiger die door de omloopassistent over de hele slang wordt getrokken, waarna de afzuigslang ook aan de steriele doek wordt bevestigd en de chirurgische afzuiger op tafel gelegd kan worden.

Operatietafel

De operatietafel wordt bedekt met een steriele doek. Dit kan een disposable zijn of een doek die gewassen is en mee gesteriliseerd is in de implantaatkist. Tijdens het opdekken van de tafel is het belangrijk dat je soortgelijke instrumenten bij elkaar legt, zodat er overzichtelijk gewerkt kan worden. Zorg ervoor dat je voldoende kennis hebt van de chirurgie instrumenten, materialen en het behandelprotocol. Hierdoor zal de behandeling efficiënter verlopen.

De instrumenten die je zoal moet klaarleggen op de operatietafel zijn: steriele/ disposable bakjes voor fysiologische zoutwater en alcohol, scalpelhouder, hechtinstrumenten, kleine naaldvoerder, schaar, mini- chirurgische schaar, wangretractor, Ash 6, Ash 49, kromme spuit, sikkelsonde, chislle, handexcavatoren, raspatoria, hoekstuk, implantaatset boortjes, anesthesiespuit, weefselpincet, muizentandpincet, lipspreider, mondspiegels, gingiva retractor en knabbeltang. Natuurlijk kan deze uitgebreider zijn naar keuze van de behandelaar.

Het aangeven van bepaalde benodigdheden zoals de anesthesienaald moet heel precies verlopen. De omloopassistent opent de achterste dop van de anesthesienaald, terwijl de chirugieassistent met steriele handschoenen de anesthesiespuit vasthoudt. De omloopassistent draait vervolgens voorzichtig de naald aan en haalt de voorste dop weg. De chirugieassistent legt de spuit op de operatietafel. Leg scherpe instrumenten zoals in dit geval de naald, maar ook bijvoorbeeld het scalpelmesje op een gaasje op de tafel zodat ze duidelijk zichtbaar zijn!

De behandelkamer voor een chirurgische behandeling mag hoogstens 30 minuten voor de ingreep opgedekt worden, mits afgedekt met een steriele doek.

Patiënt voorbereiden

De patiënt wordt binnen gehaald in een andere behandelkamer en krijgt een korte uitleg over de behandeling. Als de patiënt antibiotica en/ of andere medicatie voorgeschreven heeft gekregen, is de patiënt ruimschoots voor de operatie hiermee begonnen. Check of dit gebeurd is. Laat de patiënt ongeveer 30 seconden spelen met CHX. De behandelaar of de assistent (bevoegd en bekwaam) verdooft de patiënt op de plek(ken) waar het geïmplanteerd gaat worden. Tot slot wordt het ondergezicht van de patiënt gereinigd met een gezichtsdoekje. Wanneer de behandelkamer gereed is, neemt de omloopassistent de patiënt mee naar de behandelstoel waar het implanteren zal plaatsvinden. De chirurgieassistent is inmiddels steriel aangekleed en ontvangt de patiënt. De omloopassistent maakt de verpakking met de steriele patiëntendoek open, zodat de chirurgieassistent de inhoud gemakkelijk kan aanpakken en de doek over de patiënt kan leggen. Het is belangrijk dat de patiënt de doek aan de bovenzijde niet aanraakt.

Wanneer de patiënt is toegedekt, kan de operatietafel erbij worden gehaald en kunnen eventueel de laatste steriele spullen op de tafel worden gelegd. De behandeling kan starten!

Aan de stoel

Als chirurgieassistent ben je voortdurend bezig met het zichtbaar en schoonhouden van de werkplek van de behandelaar. Om de wang of lip van de patiënt opzij te houden gebruik je een wangretractor. Dit kan voor sommige patiënten erg spannend of pijnlijk zijn. Vaak helpt het als je duidelijk bent in wat je gaat doen en waarvoor het is. Spreek met de patiënt ook af dat hij extra verdoofd zal worden als hij nog wat voelt. Vergeet de naald niet terug te leggen op het gaasje.

Tijdens bepalen van de richting voor het implanteren in de kaak, gebruikt de behandelaar de Lindemann boor. Houdt de chirurgische afzuiger er zo dicht mogelijk bij, terwijl je met je andere hand de wangretractor vasthoudt. Nadat de positie voor het implanteren is bepaald, kan het incideren en opklappen plaatsvinden. De gingiva retractor is erg handig om de opgeklapte gingivalap opzij te houden. In dit geval heb je de gingiva retractor en de afzuiger in je handen. Vervolgens wordt het implantaatbed opgeboord tot op de juiste dikte en hoogte. Hierbij hoef je niet alle boortjes uit je hoofd te kennen. Wel is het handig dat je de meest gebruikte boortjes herkent en weet waarvoor ze dienen. Dit is ook handig bij het opruimen en reinigen van de boortjes.

De behandelaar kan nu implanteren. De definitieve maat van het implantaat wordt nu pas echt bepaald door de behandelaar. De omloopassistent laat de steriele implantaatverpakking voorzichtig op de operatietafel vallen zonder de steriele verpakking aan te raken. Indien nodig geeft de omloopassistent kunstbot en/of membraan aan. Het is belangrijk om te weten hoe je het botsubstituut gebruiksklaar moet maken. Wees altijd voorbereid, ook met nieuwe merken of materialen. Let daarbij op dat je de botkorrels niet opzuigt met de chirurgische afzuiger.

Hechten

Tot slot wordt de incisie gehecht. Hierbij is het vrijhouden van de hechtdraad erg belangrijk. Je zou de draad aan de behandelaar kunnen aangeven met de chirurgische afzuiger. Wanneer de knoop is gelegd, kan je voorzichtig de hechtdraad afknippen op ongeveer 3-5mm van de knoop, afhankelijk van het hechtmateriaal. Als de behandeling klaar is, laat je de patiënt voorzicht dichtbijten op een steriel gaasje en maak je de lippen schoon en nat met een gaasje gedompeld in fysiologisch zoutwater.

De omloopassistent haalt de operatietafel opzij, haalt het patiëntendoek weg en brengt de stoel op uitstappositie. Laat de patiënt even bijkomen en geef een coldbag. De laatste stappen zijn het maken van de eventuele controlefoto, het geven van instructies en controleren van de vervolgafspraken.

En tot slot: vergeet het implantaatpaspoort niet mee te geven!

Fatos Ringers - Kaya werkt al tien jaar als mondhygiënist in de algemene tandartspraktijk Ringers. Daarnaast doceert ze in tandheelkundige vakken en praktijkvakken, zoals assisteren bij implantologie.