Herluf Skovsgaard, tandarts, trainer en specialist op dit gebied noemt het treffend: ‘Dancing Hands’. Naast tijdbesparing en dus omzetverhoging, is dit wel een van de mooiste voordelen. De dansende handen, goed getraind en ervaren in het samenwerken, zorgen voor een soepele en vloeiende patiëntbehandeling. De behandelaar zit comfortabel, kan zonder hinderlijke onderbrekingen doorwerken en de assistent heeft een duidelijke actieve rol. Het is teamwork.
Dit artikel is geenszins een volledige handleiding voor deze werkwijze. Naast de theorie vergt four handed dentistry ervaring, een goede communicatie en synergie tussen beide teamleden. In de basis dient er vertrouwen, rolduidelijkheid en wederzijds respect te zijn, om deze vorm van teamwork te laten slagen.
Ben je geïnteresseerd om op deze manier te werken in de praktijk? In dit artikel vind je een basis om mee te starten.
Complete voorbereiding
Omdat de assistent volledig aan de stoel werkt, is er geen tijd om tussendoor weg te lopen om bijvoorbeeld instrumenten, wattenrolletjes of wigjes te pakken. Four handed dentistry begint dus al terwijl de patiënt in de wachtkamer zit met het lezen van de patiëntenkaart, communiceren over de behandeling en het volledig indekken van de instrumententray. De assistent loopt tijdens de behandeling altijd een stapje vóór op de behandelaar, zodat instrumenten en materialen altijd op tijd worden aangegeven. Communiceren voor én tijdens de behandeling is dus essentieel.
Operating zones
Het werkgebied rondom de patiënt wordt de ‘operating zone’ genoemd (afbeelding 1, uitgaande van een rechtshandige behandelaar). Het is van belang dat beide teamleden zich aan deze zone-indeling houden. Instrumenten worden alleen aangereikt binnen de transfer zone en nooit boven het hoofd van de patiënt. In de statische zone wordt niet gewerkt. In de ideale situatie zit de behandelaar tussen 9-10 uur, dan kan de assistent het makkelijkst recht tegenover de behandelaar zitten. Zit altijd in ritssluitingzit.
Ritssluitingzit
In de ideale situatie zijn behandelaar en assistent ongeveer even lang, zodat beiden voldoende beenruimte hebben onder de stoel en de assistent haar armen niet onnodig hoeft te heffen. Daarbij mag de assistent net wat hoger zitten dan de behandelaar, voor goed zicht. Zit dicht bij elkaar en in ritssluitingzit, met de benen om en om. In deze positie kan de assistent met de behandelaar meedraaien tot deze in de 11-uurs positie zit, soms tot 11.30 uur, maar daarna wordt bij de meeste opstellingen een gunstige zithouding voor de assistent bijna onmogelijk en zal ze moeten gaan staan.
Het is zeer ongunstig om in de parallelzit te werken, waarbij de assistent zit met de benen naast de behandelstoel. Om bij de mond van de patiënt te kunnen komen zal de assistent dan langdurig opzij moeten buigen en draaien. Voorwaarde voor het zitten in de ritssluitingzit is dat de patiëntstoel voldoende horizontaal geplaatst is, zodat er voldoende ruimte onder de stoel is voor de benen.
Staand werken voor assistenten
Als de tandarts richting de 12-uurspositie werkt, kan de assistent meestal beter gaan staan. Dit hoeft geen hindernis te zijn bij four handed werken. Het aanreiken van het materiaal gaat alleen net even anders. Je kunt de positie van de handen van de assistent dan het best vergelijken met de positie van de handen bij afwassen. Let hierbij wel op dat de assistent zo min mogelijk hoeft te reiken. Bij het bedienen van de afzuiging kan de slang vaak onder de arm, tegen het lichaam gehouden worden. Dan heb je minder last van tractie. Blijf hierbij ontspannen, ga niet klemmen of de schouders optrekken.
Sta dichtbij de behandelstoel, zodat overmatig reiken wordt voorkomen. Sta op twee benen, met de knieën los en het bovenlichaam ontspannen gestrekt. Leun niet tegen de stoel. Als je leunt of hangt, zijn je spieren minder actief en hang je in je banden en gewrichten, en overbelast je vooral de knieën, heupen en onderrug.
Dynamisch werken
In bijna alle opzichten is four handed werken een vooruitgang voor het team. Een van de grootste nadelen is echter het gebrek aan dynamiek. Door de vloeiende en goede voorbereiding, hoeven behandelaar en assistent bijna niet meer te staan of bewegen. Hierdoor wordt er langduriger (statisch) gezeten, wat niet gunstig is. Langdurig zitten kan verschillende gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Afwezigheid van skeletspiercontracties zou een toename van het ongezonde cholesterol, hart- en vaatziekten, diabetes en het zachter worden van het skelet veroorzaken.
Voor assistenten is dit een kleiner probleem, aangezien die vaker moeten staan dan de behandelaar.
Tips voor dynamisch werken
Om toch voldoende te bewegen kan je de volgende tips volgen:
- Haal de patiënt zelf uit de wachtkamer en loop na de behandeling mee naar de deur.
- Onderbreek langdurig zitten door elk half uur kort op te staan, elk uur een klein stukje te lopen.
- Zorg voor verschillende zithoudingen. Wissel een actieve zithouding zonder steun af met een meer ontspannen zithouding met gebruik van de rugsteun, en verzit regelmatig.
- Gebruik ‘wachttijd’ om even de armen los te schudden en de nek te bewegen.
- Sta even op als je de patiënt tussendoor voorlichting wil geven.
- Wissel lange behandelingen af met controles.
- Doe extracties staand.
- Assistenten kunnen even staan als de behandelaar tussen 11 en 12 uur werkt
- Neem korte en lange pauzes, plan deze vast in, en hou je eraan. Gebruik de tijd om te bewegen.
- Plaats computer en toetsenbord in de behandelkamer op stahoogte.
- Ga met de hele praktijk op een vaste dag lunchwandelen. Zo stimuleer je iedereen te bewegen.
Patiëntentray
Voor het organiseren van materialen en instrumenten worden veel verschillende trays gebruikt. Uitgangspunt is dat de patiëntentray zich altijd op de juiste werkhoogte en -afstand bevindt, zodat de behandelaar én assistent niet hoeven te draaien of reiken om bij het materiaal te kunnen komen.
Er zijn veel mogelijkheden voor de locatie van een patiëntentray, waarbij veel oplossingen ongunstig zijn. Vaak zijn trays te hoog geplaatst of te ver weg, waardoor een soepele four handed dentistry niet mogelijk is. Als je unit niet volledig geschikt is voor four handed dentistry vanwege een ongunstige plaatsing van de tray (en als je nog niet toe bent aan een nieuwe unit), dan kan je de Bodytray overwegen.
De Bodytray is simpel, toegankelijk en efficiënt. Het wordt op de borst van de patiënt gelegd, vlak voor de kin en is daardoor bereikbaar voor zowel de behandelaar als de assistent. Hiermee is meteen de juiste werkhoogte en – afstand bereikt. Daarnaast is de Bodytray te gebruiken in elke praktijk en bij elke behandeling. De Bodytray wordt vlakbij de mond van de patiënt geplaatst, zodat de dynamische instrumenten niet te ver weg hoeven worden geplaatst.
Voor de patiënt wordt de Bodytray meestal niet als storend ervaren door het vervormbare kussen, wat zorgt dat de tray stabiel en aangenaam aanvoelt.
Concepten four-handed dentistry
De manier van four handed dentistry kan verschillen op basis van persoonlijke voorkeur en ervaring. De behandelaar en assistent kunnen op drie niveaus samenwerken, te weten:
- Concept minimaal: de assistent hanteert de afzuiging en de meerfunctiespuit. De assistent moet hierbij beschikken over een afzuigunit en meerfunctiespuit binnen haar bereik.
- Concept medium: als bovenstaande, met het overreiken van handinstrumenten. Het gebruik van de Bodytray is hierbij een goede oplossing.
- Concept maximaal: als bovenstaande, met het overreiken van dynamische instrumenten. Strikte voorwaarde hierbij is het gebruik van een zweepunit die boven de borst van de patiënt wordt geplaatst, richting de assistent.
Na afloop dient de instrumentenconsole van de zweepunit naar de assistentenzone te kunnen worden geplaatst, zodat de assistent de reinigingswerkzaamheden kan doen, alsmede indekken voor de volgende patiënt.
Dancing hands
Werken met four handed dentistry kan je praktijk direct een impuls geven, door de hogere productiviteit. Er is minder kans op fysieke klachten en de vier dansende handen zorgen voor een geroutineerde, ononderbroken en rustige behandeling. Het vereist een intensieve gelijkwaardige samenwerking binnen het mondzorgteam, waarbij beide leden van het team goed zijn opgeleid en hun eigen taak weten. Het werken in teamverband verhoogt het werkplezier en de betrokkenheid. Compenseer de verminderde fysieke activiteit door naast de ‘dancing hands’ zélf ook wat vaker te bewegen.
Amber Denekamp is bedrijfsoefentherapeut en specialist in tandheelkundige ergonomie. Ze geeft werkplekadvies en lezingen aan praktijken en organisaties. www.aeflexdental.nl
